როგორც წინა სტატიაში ავღნიშნე, უმეტეს შემთხვევაში, პროგრამული უზრუნველყოფის საკუთრება რჩება იმ პირს ან კომპანიას, რომელმაც შექმნა იგი. მომხმარებლებს მხოლოდ პროგრამული უზრუნველყოფის გამოყენების ლიცენზია ეძლევათ. ეს საკითხი რეგულირდება საავტორო უფლებები შესახებს კანონით. ლიცენზირება, განასხვავებს ღია კოდის პროგრამულ უზრუნველყოფას დახურული პროგრამული უზრუნველყოფისგან.
ორ ყველაზე გავლენიან ორგანიზაციად ღია კოდის პროგრამული უზრუნველყოფის სამყაროში, შეიძლება ჩაითვალოს: the Free Software Foundation (FSF) და the Open Source Initiative (OSI). მათ გადამწყვეტი როლი შეასრულეს თავისუფალი და ღია პროგრამული უზრუნველყოფის FOSS პრინციპებისა და ფილოსოფიის ჩამოყალიბებაში.
The Free Software Foundation
თავისუფალი პროგრამული უზრუნველყოფის ფონდი (FSF): დაარსებული რიჩარდ სტალმანის მიერ 1985 წელს. FSF არის არაკომერციული ორგანიზაცია, რომელიც მხარს უჭერს პროგრამული უზრუნველყოფის თავისუფლებას. FSF-ის მისია ორიენტირებულია იმ იდეის პოპულარიზაციაზე, რომ მომხმარებლებს უნდა ჰქონდეთ თავისუფლება გამოიყენონ, შეისწავლონ, შეცვალონ და გააზიარონ პროგრამული უზრუნველყოფა. FSF ხაზს უსვამს ოთხ არსებით თავისუფლებას, რომელიც მომხმარებლებს უნდა ჰქონდეთ პროგრამულ უზრუნველყოფასთან დაკავშირებით:
- Freedom 0: პროგრამის გაშვების თავისუფლება ნებისმიერი მიზნით.
- Freedom 1: თავისუფლად შეგიძლია შეისწავლო, როგორ მუშაობს პროგრამა, გაძლევს წვდომას მის საწყის კოდზე.
- Freedom 2: ნებას გრთავთ შეცვალოთ პროგრამა და შეიტანოთ ცვლილებები თქვენს საჭიროებებზე დაყრდნობით.
- Freedom 3: ორიგინალური ან შეცვლილი პროგრამული უზრუნველყოფის ასლების გადანაწილების თავისუფლება სხვების დასახმარებლად.
FSF აქტიურად უჭერს მხარს თავისუფალი პროგრამული უზრუნველყოფის შემუშავებასა და პოპულარიზაციას, მათ შორის პროექტებს, როგორიცაა GNU ოპერაციული სისტემა და GNU General Public License (GPL), რომელიც არის ფართოდ გამოიყენებული ღია კოდის ლიცენზია.
The Open Source Initiative
ღია კოდის ინიციატივა (OSI): დაარსდა 1998 წელს, ბრიუს პერენსის და ერიკ რეიმონდის მიერ. OSI არის არაკომერციული ორგანიზაცია, რომელიც ხელს უწყობს და იცავს ღია კოდის პროგრამულ უზრუნველყოფას.
OSI თვლის, რომ არა მხოლოდ წყარო უნდა იყოს თავისუფლად ხელმისაწვდომი, არამედ არანაირი შეზღუდვა არ უნდა დაწესდეს პროგრამული უზრუნველყოფის გამოყენებაზე, არ აქვს მნიშვნელობა მიზნობრიობას. FSF-ისგან განსხვავებით, OSI-ს არ აქვს ლიცენზიების საკუთარი ნაკრები. ამის ნაცვლად, OSI-ს აქვს პრინციპების ნაკრები და ამატებს ლიცენზიებს ამ სიაში. იმ შემთხვევაში თუ ისინი აკმაყოფილებენ იმ პრინციპებს, რომელსაც ეწოდება ღია კოდის ლიცენზიები. პროგრამული უზრუნველყოფა, რომელიც შეესაბამება ღია კოდის ლიცენზიას, არის ღია კოდის პროგრამული უზრუნველყოფა.
ღია კოდის ლიცენზიის ერთ-ერთი ტიპია BSD (Berkeley Software Distribution) და მისი წარმოებულები, რომლებიც ბევრად უფრო მარტივია ვიდრე GPL. ამჟამად არსებობს OSI-ს მიერ დამტკიცებული ორი ფაქტობრივი BSD ლიცენზია. ამ ლიცენზიებში ნათქვამია, რომ თქვენ შეგიძლიათ გადაანაწილოთ წყარო და ორობითი ფაილები, სანამ ინახავთ საავტორო უფლებების შენიშვნებს და არ ნიშნავს, რომ ორიგინალის შემქმნელი ადასტურებს თქვენს ვერსიას.
FSF ლიცენზიები, როგორიცაა GPLv2, ასევე არის ღია კოდის ლიცენზიები. თუმცა, ბევრი ღია კოდის ლიცენზია, როგორიცაა BSD და MIT, არ შეიცავს საავტორო უფლებების დებულებებს და, შესაბამისად, მიუღებელია FSF-ისთვის. ამ ლიცენზიებს უწოდებენ ნებადართული უფასო პროგრამული უზრუნველყოფის ლიცენზიებს, რადგან მათი სურვილისამებრ გამოყენება ნებადართულია. თქვენ შეგიძლიათ აიღოთ BSD ლიცენზირებული პროგრამული უზრუნველყოფა და შეიტანოთ იგი დახურულ პროგრამულ პროდუქტში. მიუხედავად იმისა, რომ ეს ნებადართული უფასო პროგრამული უზრუნველყოფის ლიცენზიები, საშუალებას გაძლევთ გამოიყენოთ პროგრამული უზრუნველყოფა მრავალი შეზღუდვის გარეშე, თავდაპირველი პროგრამული უზრუნველყოფის შემქმნელთა მოხსენიება, მნიშვნელოვანი ასპექტია, ლიცენზიის პირობების დაცვისა და სხვის მიერ შესრულებული სამუშაოს მიმართ, პატივისცემის გამოსახატად ღია კოდის საზოგადოებაში.
მიუხედავად იმისა, რომ FSF-სა და OSI-ს განსხვავებული პერსპექტივები და ტერმინოლოგია აქვთ, მათ ორივეს საერთო მიზნები აქვთ პროგრამული უზრუნველყოფის თავისუფლების და ღია კოდის განვითარების პრაქტიკის ხელშეწყობაში. მათმა ძალისხმევამ მნიშვნელოვანი გავლენა მოახდინა უფასო და ღია კოდის პროგრამული უზრუნველყოფის შემუშავებასა და გამოყენებაზე ტექნიკურ ინდუსტრიაში და მის ფარგლებს გარეთ.
FOSS და FLOSS
ღია კოდის და თავისუფალი პროგრამული უზრუნველყოფის წვრილმან პუნქტებზე ფიქრის ნაცვლად, საზოგადოებამ დაიწყო მათი ერთობლივად მოხსენიება, როგორც თავისუფალი და ღია კოდის პროგრამული უზრუნველყოფა (FOSS).
არსებითად, FOSS ან FLOSS ეხება პროგრამულ უზრუნველყოფას, რომელიც არა მხოლოდ ღიად არის ხელმისაწვდომი გამოსაყენებლად, არამედ მომხმარებლებს აძლევს თავისუფლებას გააკონტროლონ და შეცვალონ იგი, რაც უზრუნველყოფს ღიაობას და გამჭვირვალობას პროგრამული უზრუნველყოფის შემუშავებაში.
თავისუფალი და ღია კოდის პროგრამული უზრუნველყოფის (FOSS) ლიცენზიების მიზანი, ძირითადად, ორიენტირებულია პროგრამულ უზრუნველყოფაზე და არა სხვა სახის შემოქმედებით ნამუშევრებზე, როგორიცაა ნახატები, გეგმები, მუსიკა, ვიდეო ან წერილობითი შინაარსი. ასეთ შემთხვევაში გამოიყენება Creative Commons (CC) ლიცენზიები.
Creative Commons Licenses
Creative Commons (CC) ლიცენზიები არის ლიცენზიების ერთობლიობა, რომელიც ვრცელდება კრეატიული ნაწარმოებების ფართო სპექტრზე. მიუხედავად იმისა, რომ ისინი თავდაპირველად შეიქმნა ციფრული შინაარსის საჭიროებებისთვის, როგორიცაა ტექსტი, სურათები, ვიდეო და მუსიკა. მოგვიანებით ისინი გაფართოვდა და გავრცელდა სხვა სახის ნამუშევრებზე, მათ შორის ნახატებზე, გეგმებზე და სხვა შემოქმედებით ნამუშევრებზე.
CC ლიცენზიები შემქმნელებს აძლევს სტანდარტიზებულ და მოქნილ გზას სხვებისთვის ნებართვების მისაცემად, თუმცა გარკვეული უფლებების შენარჩუნებით. შემქმნელებს შეუძლიათ აირჩიონ სხვადასხვა CC ლიცენზია, რომელიც იძლევა თავისუფლების სხვადასხვა დონეს, დაწყებული უბრალოდ მიკუთვნების მოთხოვნიდან Attribution (BY) უფრო შემზღუდველ ლიცენზიებამდე, როგორიცაა გაზიარების მსგავსის მოთხოვნა ShareAlike (SA) ან კომერციული გამოყენების აკრძალვა NonCommercial (NC). ეს ლიცენზიები ჩვეულებრივ გამოიყენება ღია გაზიარებისა და თანამშრომლობის ხელშეწყობისთვის, ხოლო შემქმნელებს საშუალებას აძლევს განსაზღვრონ, თუ როგორ უნდათ მათი ნამუშევრების გამოყენება.
საბოლოო ჯამში, ლიცენზიის ინდივიდუალური არჩევანი დამოკიდებულია დეველოპერებისა და პროექტების მიზნებსა და პრეფერენციებზე. მიუხედავად იმისა, რომ საავტორო და ნებადართული ლიცენზიები სხვადასხვა გავლენას ახდენს, ორივე მნიშვნელოვან როლს ასრულებს ღია კოდის პროგრამული უზრუნველყოფის ეკოსისტემაში და ხელს უწყობს თავისუფალი პროგრამული უზრუნველყოფის მრავალფეროვნებასა და ხელმისაწვდომობას.
საჭიროების შემთხვევაში დაწვრილებით ინფორმაციებს შეგიძლიათ გაეცნოთ
the Free Software Foundation-სა და the Open Source Initiative-ის ოფიციალურ ვებგვერდებზე
